Toksoplazmoza w ciąży

Toksoplazmoza to choroba, która budzi szczególny niepokój wśród kobiet w ciąży i tych, które dopiero starają się o dziecko. Czemu w toksoplazmoza w ciąży jest tak niebezpieczna?

Co powoduje toksoplazmozę?

Czynnikiem chorobotwórczym powodującym toksoplazmozę jest pierwotniak Toxoplasma gondii. Do zakażeń dochodzi najczęściej poprzez spożycie cyst pierwotniaka obecnych w zanieczyszczonej wodzie lub pokarmie, a także w surowych produktach mięsnych pochodzących od zakażonych zwierząt.

Toksoplazmoza – objawy

U dorosłych toksoplazmoza zwykle przebiega łagodnie lub nawet bezobjawowo. U osób z prawidłową odpornością można czasem zaobserwować powiększenie węzłów chłonnych w obrębie głowy i szyi. Do pozostałych objawów zalicza się wysypkę, czy objawy grypopodobne – jak gorączka, dreszcze, osłabienie, złe samopoczucie, bóle mięśni.

Natomiast toksoplazmoza w ciąży może być bardzo niebezpieczna – nie tyle dla matki, ile dla płodu. Jeżeli ciężarna kobieta zostanie zakażona, pierwotniak może przeniknąć przez łożysko i spowodować tzw. zakażenie wrodzone. Toksoplazmoza w ciąży najgroźniejsza jest na najwcześniejszych jej etapach – wraz z upływem czasu niebezpieczeństwo maleje. Największe zagrożenie dla płodu stanowią tzw. zakażenia pierwotne u matki, czyli występujące u kobiety po raz pierwszy. Jeśli kobieta dużo wcześniej przed ciążą przechodziła toksoplazmozę, ryzyko zachorowania  w trakcie ciąży i niebezpieczeństwo dla rozwijającego się płodu jest niskie.

Toksoplazmoza wrodzona – skutki

Większość noworodków nie wykazuje objawów od razu po urodzeniu, ale skutki zakażenia wewnątrzmacicznego są widoczne w dalszych okresach życia. Możliwe powikłania toksoplazmozy wrodzonej obejmują m.in. triadę Sabina- Pinkertona, czyli:

• wady układu nerwowego,
• zaburzenia wzroku,
• małogłowie lub wodogłowie.

W ciężkich postaciach infekcji dochodzi do poronienia, obumarcia płodu lub wielonarządowych powikłań.

Wczesne wykrycie toksoplazmozy w ciąży daje możliwość leczenia, które zmniejsza przede wszystkim ryzyko przeniknięcia pierwotniaka przez łożysko do rozwijającego się płodu.

Badania na toksoplazmozę w ciąży

Ze względu na skąpe i niespecyficzne objawy toksoplazmozy bardzo przydatne w rozpoznaniu choroby są badania laboratoryjne- badania przeciwciał. Przeciwciała to białka produkowane przez układ immunologiczny w momencie zakażenia. Często sprawdza się dwa typy/rodzaje przeciwciał, tzw. klasy IgM i IgG. Zależnie od otrzymanej kombinacji wyników przeciwciał IgM i IgG lekarz może ocenić czy ma do czynienie z wczesną czy dawno przebytą infekcją. Jeśli pacjentka już spodziewa się dziecka – zgodnie z Rozporządzeniem  Ministerstwa Zdrowia powinna wykonać test w I trymestrze ciąży. W przypadku wyników niejasnych zaleca się dodatkowe badania np. awidności przeciwciał lub badania molekularne (wykrywanie materiału genetycznego T. gondii).

Najskuteczniejszym sposobem ochrony nienarodzonego jeszcze dziecka jest wykonanie badań w kierunku toksoplazmozy – najlepiej na etapie planowania ciąży. Przed ciążą można wykonać badanie tak zwanego statusu immunologicznego (poziomu odporności), czyli badanie obecności przeciwciał IgG. U pacjentek, u których testy wykażą wynik ujemny, czyli brak typowych przeciwciał w klasie IgG, istnieje ryzyko wystąpienia infekcji pierwotnej w trakcie ciąży. Pacjentka koniecznie powinna skonsultować taki wynik ze specjalistą. Lekarz wyjaśni, jakich sytuacji powinna unikać, aby zminimalizować ryzyko świeżego zakażenia w okresie ciąży, oraz na jakie objawy powinna zwrócić szczególną uwagę. W trakcie ciąży niezbędne będą okresowe badania, dzięki którym ewentualne świeże infekcje zostaną szybko zdiagnozowane.

Jak uniknąć toksoplazmozy w ciąży?

Sposoby ochrony przed toksoplazmozą to:

• dokładne mycie rąk,
• unikanie kontaktu z odchodami kota (np. czyszczenie kuwety domowego pupila należy powierzyć komuś innemu),
• dokładne mycie warzyw i owoców,
• niespożywanie nieprzegotowanej wody,
• niespożywanie niedogotowanego lub surowego mięsa (tatar, sushi),
• stosowanie rękawic ochronnych do prac ogrodowych.

Każda kobieta, która planuje zostać mamą, powinna również przebadać się na obecność przeciwciał, aby sprawdzić, czy jest narażona na pierwsze zachorowanie na toksoplazmozę podczas ciąży.