Czy nowy koronawirus stanowi zagrożenie dla noworodka?

Na temat nowego koronawirusa, czyli SARS-CoV-2, wciąż wiemy niewiele. Dostępne dane wskazują, że najprawdopodobniej kobiety w ciąży nie są bardziej narażone na zakażenie tym wirusem. Nie ma też dowodów na negatywny wpływ infekcji na rozwój płodu. Co jednak z nowo narodzonymi dziećmi? Czy i jak bardzo groźne może być zakażenie SARS-CoV-2 w pierwszych dniach życia?

Koronawirus i ciąża

COVID-19 to choroba spowodowana zakażeniem nowym koronawirusem. Obecnie nie wiemy, czy kobiety w ciąży obarczone są większym ryzykiem zachorowania na COVID-19 niż ogół społeczeństwa. Z uwagi na niepełną wiedzę na ten temat ciężarne powinny zachować szczególną ostrożność w obliczu trwającej pandemii. Zagraniczne organizacje zrzeszające ginekologów i położników, American College of Obstetricians and Gynaecologists (ACOG) i Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG), podkreślają, że w trakcie ciąży dochodzi do wielu zmian w organizmie (szczególnie w układzie immunologicznym), które mogą czynić kobiety bardziej podatnymi na niektóre infekcje. Co więcej, eksperci dodają, że zakażenie podczas ciąży może wiązać się z poważniejszym przebiegiem choroby COVID-19 [1, 2].

Sugerują to m.in. dane opublikowane w czasopiśmie „The Lancet” [3]. Chińscy lekarze pobrali i przeanalizowali próbki płynu owodniowego, krwi pępowinowej, mleka matki oraz wymazy z gardła noworodków urodzonych przez matki z symptomami COVID-19, u których testy laboratoryjnie potwierdziły zakażenie wirusem SARS-CoV-2. W żadnej z próbek nie wykryto obecności SARS-CoV-2. Nie doszło zatem do przeniesienia wirusa z matki na dziecko podczas ciąży. Oczywiście należy przyjąć te wyniki z wielką ostrożnością – badania przeprowadzone zostały na niewielkiej grupie (9) noworodków.

Zakażenie SARS-CoV-2 u noworodka

Nie można wykluczyć możliwości przeniesienia zakażenia nowym koronawirusem z matki na dziecko podczas ciąży lub porodu. Co jednak z nowo narodzonymi dziećmi? Przeprowadzone w Chinach badania na grupie 17 noworodków nie wykazały przeniesienia wirusa z matki na dziecko. Z kolei w innym badaniu u 4 z 34 przebadanych noworodków stwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 objawiające się m.in. zapaleniem płuc.

Według zaleceń wydanych przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) i ACOG każdego noworodka urodzonego przez kobietę z COVID-19 lub badaną pod tym kątem w okresie okołoporodowym należy traktować jako pacjenta objętego dochodzeniem w kierunku zakażenia [4, 2].

Z tego względu prof. Ewa Helwich (konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii) oraz prof. Ryszard Lauterbach (prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego) opracowali wytyczne postępowania z noworodkami, w przypadku których istnieje podejrzenie, że mogą być zakażone koronawirusem [5].

Kiedy należy podejrzewać u dziecka infekcję SARS-CoV-2? Specjaliści wymieniają w szczególności dwie sytuacje:

• gdy u matki infekcja SARS-CoV-2 wystąpiła w okresie od 14. dnia przed porodem do 28. dnia po porodzie,
• gdy noworodek był bezpośrednio narażony na kontakt z SARS-CoV-2 (rodzina, personel lekarsko-pielęgniarski, odwiedzający).

Warto pamiętać, że objawy zakażenia SARS-CoV-2 nie są charakterystyczne, zwłaszcza u wcześniaków. Jednocześnie dzieci urodzone przed terminem są szczególnie narażone na konsekwencje infekcji wirusowych. Z tego powodu u noworodków w powyższych sytuacjach należy podejrzewać zakażenie niezależnie od występowania objawów. Należy też monitorować objawy:

• ze strony układu sercowo-naczyniowego,
• niewydolności oddechowej,
• żołądkowo-jelitowe.

U wszystkich noworodków z podejrzeniem infekcji nowym koronawirusem, niezależnie od występowania objawów, wykonuje się badanie genetyczne w kierunku obecności wirusa SARS-CoV-2. Jest to jedyne stosowane obecnie badanie do potwierdzenia zakażenia.

Zakażenie SARS-CoV-2 u matki

W przypadku podejrzenia infekcji SARS-CoV-2 lub potwierdzonej choroby COVID-19 u matki specjaliści zalecają ograniczenie kontaktu matki z dzieckiem do bezpiecznego momentu, czyli uzyskania negatywnego wyniku w kierunku wirusa u matki.

Ograniczenie kontaktu to również wybór rodzaju porodu. W przypadku potwierdzonej infekcji SARS-CoV-2 u matki zaleca się rozważenie porodu poprzez cięcie cesarskie. Dlaczego? Ponieważ poród naturalny jest dłuższy niż „cesarka” i wiąże się z ryzykiem zakażenia noworodka wirusem znajdującym się w kanale rodnym. Przy potwierdzeniu COVID-19 u matki nie zaleca się też późnego odcinania pępowiny, a dziecko po urodzeniu należy jak najszybciej wykąpać – ma to na celu usunięcie wirusa ze skóry dziecka [5].

Bezpośrednio po urodzeniu istnieje możliwość zakażenia dziecka drogą kropelkową. Dlatego neonatolodzy zaznaczają, że czasowe oddzielenie zakażonej matki od dziecka minimalizuje ryzyko poporodowego zakażenia. Z tego samego powodu polscy neonatolodzy zalecają odroczenie karmienia piersią do bezpiecznego momentu, jednocześnie zachęcając do podtrzymania laktacji u matki [6].

Noworodki z podejrzeniem zakażenia SARS-CoV-2 powinny w miarę możliwości być oddzielone od dzieci z potwierdzoną infekcją. Dzieci powinny być umieszczone w inkubatorach. Ze względu na trudną sytuację, jaką jest konieczność izolacji noworodków z podejrzeniem lub potwierdzeniem infekcji nowym koronawirusem, rodzicom powinno być udzielone wsparcie psychologiczne [5].

Piśmiennictwo:

1. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Coronavirus (COVID-19) Infection in Pregnancy, 2020. https://www.rcog.org.uk/coronavirus-pregnancy
2. https://www.acog.org/clinical/clinical-guidance/practice-advisory/articles/2020/03/novel-coronavirus-2019.
3. Chen H. et al. Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records. The Lancet 395 (10226), 2020, 809–815.
4. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/need-extra-precautions/pregnancy-breastfeeding.html.
5. https://www.neonatologia.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=177:postepowanie-przy-podejrzeniu-zakazenia-2019-ncov-u-noworodka-aktualizacja&catid=8&Itemid=103.
6. https://sipip.szczecin.pl/rekomendacje-dot-sposobu-postepowania-w-opiece-nad-matka-i-noworodkiem-w-przypadku-podejrzenia-lub-potwierdzenia-zakazenia-wirusem-covid-19/.