Choroby zakaźne w ciąży: zalecane badania

Ciężkie wady wrodzone dziecka lub poronienie – tego najczęściej boją się kobiety w ciąży. Jedną z przyczyn wad rozwojowych lub niepowodzeń ciążowych mogą być przebyte w trakcie ciąży choroby zakaźne z grupy TORCH. Jakie bakterie, wirusy kryją się w tym skrócie? Jakie badania są zalecane przez standardy medyczne?

Choroby zakaźne z grupy TORCH

Choroby zakaźne z grupy TORCH mogą być niebezpieczne dla dziecka w trakcie ciąży. TORCH to akronim utworzony od pierwszych liter nazw chorób zakaźnych:

• toksoplazmozy (Toxoplasma gondii),
• różyczki (Rubella virus),
• cytomegalii (Cytomegalovirus),
• zakażenia wirusami opryszczki (Herpes simplex virus),
• oraz innych infekcji (Others).

Jakie infekcje wchodzą w skład Other czyli Inne? Są to przede wszystkim:

• kiła,
• ospa,
• infekcje parwowirusem B19,
• zakażenia HIV,
• zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C.

Ta lista jest różnie definiowana przez poszczególne towarzystwa i organizacje, ale zdaje się nieustannie rosnąć. Czy w trakcie ciąży należy wykonać badania na wszystkie wymienione choroby zakaźne? A może laboratoria chcą nas „naciągnąć” na zbędne badania wykrywające infekcje, których nie finansuje NFZ?

Choroby zakaźne: badania zalecane w trakcie ciąży

1 stycznia 2019 r. wszedł w życie nowy standard organizacyjny, który w kompleksowy sposób obejmuje organizację opieki sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu oraz nad noworodkiem. Jest on zawarty w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Standard obowiązuje we wszystkich podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej. Zgodnie z listą badań zalecanych w standardzie ciężarna powinna wykonać do 10 tygodnia ciąży (lub w chwili pierwszego zgłoszenia się) badania w kierunku:

• kiły (badanie VDRL),
• toksoplazmozy (IgG, IgM), o ile ciężarna nie przedstawi wyniku potwierdzającego  występowanie  przeciw ciał IgG sprzed ciąży,
• różyczki (IgG,  IgM), o ile ciężarna  nie  chorowała  lub  nie  była szczepiona lub w przypadku braku informacji,
• zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV),
• zakażenia HIV.

Tu znajduje się pełna treść Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej oraz lista badań zalecanych w ciąży: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf

Choroby zakaźne: dodatkowe badania w trakcie ciąży

Czy badania wymienione w standardzie to jedyne jakie można wykonać w trakcie ciąży? Dla dzieci w łonie matki mogą być niebezpieczne również inne choroby zakaźne. Wymienić tu trzeba chociażby choroby wywołane infekcją wirusem cytomegalii (CMV), wirusami opryszczki (HSV-1 i HSV-2), wirusem ospy wietrznej (VZV), parwowirusem B19. Czy badania wykrywające któreś z nich można sobie „odpuścić”? W razie wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem, mając na względzie iż, ryzyko niektórych infekcji jest wyższe w określonych przypadkach. Dla przykładu, jeśli ciężarna ma częsty kontakt z dziećmi i młodzieżą (np. z racji wykonywanego zawodu), to jest szczególnie narażona na zakażenie parwowirusem B19. Wówczas wykonanie badań w kierunku tego patogenu jest szczególnie uzasadnione.

Choroby zakaźne: badania odporności przed ciążą

Liczba zalecanych badań w kierunku infekcji w trakcie ciąży rośnie, co jest związane z coraz szerszą wiedzą na ich temat. Wiemy więcej o czynnikach zagrażających dziecku, ale wiemy też jak ich uniknąć – czy to przez minimalizowanie kontaktu z patogenem, czy to przez szczepienia ochronne. Ważne jest aby poznać poziom odporności przyszłej mamy na poszczególne choroby zakaźne z grupy TORCH. Świadomość, które infekcje przechodziła przed ciążą, a które nie, są istotną informacją dotyczącą profilaktyki w trakcie ciąży. Dlaczego? Gdy mówimy o infekcjach z grupy TORCH największym zagrożeniem dla płodu są zakażenia pierwotne (po raz pierwszy w życiu) u matki. Więcej o zakażeniach pierwotnych piszemy tutaj: https://torch10.pl/zakazenie-pierwotne-i-wtorne/

Najlepszym podejściem jest wykonanie badań w kierunku infekcji przed zajściem w świadomie planowaną ciążę. Polegają one na jednoczesnym oznaczeniu przeciwciał w klasie IgG przeciw nawet 10 patogenom (tzw. badanie TORCH10). Jest to badanie, które podpowiada jakie infekcje przyszła mama już przechodziła, a które nie. W zależności od wyniku lekarz powinien zaplanować dalszy, optymalny dla danej pacjentki schemat diagnostyki.